Stanisław Pełka pochodził z rodziny szlacheckiej.[1] Urodził się prawdopodobnie na początku XVI w. Miał rodzonego brata Jakuba, który też był księdzem. Po śmierci ks. Stanisława, ks. Jakub został egzekutorem jego testamentu.[2] Od 1560 r. ks. Jakub Pełka był komendarzem i altaristą w kościele topczewskim aż do śmierci w 1591 r. W latach 1541 ? 1542 ks. Stanisław Pełka był proboszczem we wsi Wyszkowo (dzisiaj Wyszków) nad Liwcem w ziemi liwskiej.

W aktach sadu biskupiego z 1541 r. występuje w sprawie z prepozytem z sąsiedniej parafii w Makobodach jako ks. Stanisław Pełka w Wyszkowo Pleban.[3] W tym samym roku, w tym sądzie, ma sprawę z Krzysztofem Brzumińskim o 5 kop groszy.[4] Będąc plebanem w Wyszkowo jednocześnie w 1541 r. jest koadiutorem w parafii topczewskiej.[5] Na początku 1543 r. dostarcza do sądu biskupiego do aprobaty testament ks. Macieja plebana topczewskiego.[6]  W 1543 r. przez pewien okres jest równocześnie proboszczem w Wyszkowo i w Topczewie, tak podpisuje się, obok podpisu ks. Stanisława Osińskiego mansjonarza w Makobodach, w aktach biskupich.[7] W tym samym roku zostaje też egzekutorem testamentu plebana Topczewskiego ks. Macieja,[8] oraz prowadzi w sądzie grodzkim brańskim sprawy z dziedzicami z Topczewa.[9] W 1545 r. wymieniony jest wśród studentów Uniwersytetu Krakowskiego jako Stanisław syn Macieja z Łowicza pleban w Topczewie.[10]

W 1546 r. w aktach biskupich w sprawie z ks. Andrzejem Rytelem altaristą topczewskim występuje jako pleban w Topczewie i altarista w Węgrowie.[11] W tym samym roku przed tym samym sądem toczy sprawy z kolatorami kościoła topczewskiego: Jakubem Topczewskim Grochala, Adamem Postula Topczewskim, Maciejem synem Grzegorza Krupy, jako egzekutor testamentu ks. Macieja swojego poprzednika na beneficjum topczewskim.[12] O tym, że miał poddanego i służącego dowiadujemy się z akt sadu brańskiego z 1555 r. Poddanym  ks. Stanisława Pełki był Wawrzyniec syn Janko, który uskarżał się przed sądem o pobicie przez krewnego szlachetnego Baltazara Pietkowskiego z Pietkowa.[13] Służącym był szlachetny Stanisław Siekluczki, który skarżył się na pobicie przez szlachetnego Walentego syna Leonarda z Topczewa. Z zapiski wynika, że była to większa bijatyka, gdyż kolejni służący ks. Stanisława Pełki skarżą się o ich poranienie. Są to, chłop Stanisław, który  wnosi skargę na szlachetnego Macieja syna Leonarda  z Topczewa, chłop Wawrzyniec Duda i szlachetny Mateusz, skarżący szlachetnego Wojciecha syna niegdyś Mikołaja Kozidur. [14]

W 1554 r. występuje w aktach sądu biskupiego jako pleban topczewski w sprawie Heleny Brolinianki, wdowy po Stanisławie Woyno z synami Aleksandrem, Piotrem, Maciejem i Zygmuntem Wojno. [15] W 1553 r. miał sprawę przed sądem ziemskim suraskim o czym wspomina Ignacy Kapica Milewski w Herbarzu.[16] O tym, że pochodził z Łowicza dowiadujemy się z akt biskupich z dnia 7 listopada 1559 r. gdy ks. Stanisław już nie żył, a o sukcesję po nim zabiegał ks. Andrzej Rytel altarista topczewski.[17]

Nie wiemy czy szkołę przy kościele topczewskim założył ks. Stanisław Pełka, czy istniała jeszcze przed objęciem przez niego tej parafii. Pierwsze informacje o istnieniu szkoły w Topczewie pochodzą z akt biskupich z 1546 r. gdzie wymieniony jest Piotr hippodidascalus (zstępca nauczyciela) w szkole w Topczewie[18] i ks. Marcin nauczyciel w szkole w Topczewie.[19]

Opr. dr inz. Jan Mamaj

[1] Ignacy Kapica Milewski, Herbarz, s. 315

[2] NGAB Mińsk, f. 1708 ? 1 ? 3, k. 702

[3] ADS, sygn. D 2, k. 19v

[4] ADS, sygn. D 2, k. 20

[5] ADS, sygn. D 2, k. 85v

[6] ADS, sygn. D 2, k. 159v

[7] ADS, sygn. D 3, k. 28v

[8] ADS, sygn. D 3, k. 32

[9] NGAB Mińsk, f. 1708 ? 1 ? 204, k. 209 ? 209v

[10] Metryka czyli album Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1509 ? 1551, Warszawa 2010, s. 245

[11] ADS, sygn. D 5, k. 12 - 13

[12] ADS, sygn. D 5, k. 40 ? 40v

[13] NGAB Mińsk, f. 1708 ? 1 ? 2, k. 185v

[14] NGAB Mińsk, f. 1708 ? 1 ? 2, k. 231v

[15] ADS, sygn. D 9, k. 35

[16] I. Kapica Milewski, Herbarz, s. 315

[17] ADS, sygn. D 10, k. 85v

[18] ADS, sygn. D 5, k. 13

[19] ADS, sygn. D 5, k. 44v